آیت‌الله دکتر سید محمد حسینی بهشتی، در سال 1307، در محلة لومبان اصفهان به دنیا آمد. وی به خاطر علاقه شدیدی که به علوم اسلامی داشت به حوزه علمیه اصفهان وارد شد و دروس دینی را تا اواخر سطوح عالیه در همان حوزه خواند و سپس راهی حوزه علمیه قم گردید. آیت‌الله بهشتی در حوزه قم پس از طی یک سلسله آموزش‌ها و استفاده از محضر اساتید و مراجع، بویژه از دروس خارج فقه و اصول امام (س) و آیت‌الله داماد و آیت‌الله العظمی بروجردی، توانست به درجه اجتهاد برسد.

شهید بهشتی توانست همزمان با دروس حوزه، دوره لیسانس دانشکده الهیات و معارف اسلامی و دوره دکترای این دانشکده را به پایان برساند. ایشان علاوه بر تدریس در دبیرستان‌ها(قم )، دبیرستان دین و دانش قم را پایه‌ریزی کرد. از جمله خدمات فرهنگی ارزنده این شهید، می‌توان از ایجاد امکانات آموزش زبان و علوم روز برای طلاب حوزه علمیة قم نام برد. همچنین کانون اسلامی دانش‌آموزان و فرهنگیان قم را پایه‌گذاری کرد. شهید بهشتی در سال 1342، مدرسه علمیّه حقانی را تأسیس کرد و به کمک جمعی از فضلای حوزه اقدام به تشکیل گروه تحقیقاتی پیرامون حکومت در اسلام نمود.

شهید بهشتی پس از آنکه به آلمان عزیمت کرد توانست در آنجا علاوه بر یک سلسله آموزش‌ها و حرکت‌ها که به طور طبیعی ناشی از اصالت فکری و عمق مغز ایدئولوژیک وی بود، به بنیانگذاری گروه فارسی زبان در انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا اقدام نماید. کنفرانس‌های آموزشی و آگاهی‌دهنده‌ای را که از سال 1344 تا 1349، در مجامع دانشگاهی و کلیسایی آلمان برگزار می‌کرد، از جمله اصیل‌ترین فعالیت‌های اسلامی وی به حساب می‌آید.

شهید بهشتی در سال 1349، به تهران بازگشت و جلسات تفسیر قرآن را ایجاد کرد و با همکاری شهید دکتر باهنر و دیگران مشغول تهیه کتب تعلیمات دینی دبیرستانی شدند. در آذرماه 1357، تلاش گسترده‌ای جهت ایجاد تشکیلات ظاهری روحانیت مبارز تهران به اتفاق شهید استاد مطهری و شهید دکتر محمد مفتح و آیات عظام مهدوی کنی و امامی کاشانی آغاز کرد و جمعی دیگر از علمای مبارز در سراسر ایران به عنوان یک هسته اساسی از آن حمایت نمودند و سرانجام جامعه روحانیت مبارز را تأسیس کردند و حضرات آیات عظام سیّدعلی خامنه‌ای، مشکینی، ربانی املشی، واعظ طبسی و هاشمی‌نژاد نیز به آن پیوستند. بویژه از آغاز قیام امام خمینی (س) در سال 1341، به همکاری با جمعیت‌های مؤتلفه اسلامی برخاست و به عضویت شورای روحانیت آن انتخاب گردید.

آشنایی شهید بهشتی با حضرت امام:

سابقه شناخت شهید بهشتی از طرف امام خمینی به فرموده خود امام و در زمان شهادت این شهید به حدود بیست سال قبل از شهادت وی یعنی از سالهای 1340 به بعد و مصادف با زمان دعوت امام به تشکیل نیرو در شهر قم جهت مبارزه با طاغوت برمی گشت. ایشان به ویژگیهای وی، همچون مراتب فضل و تعبدش پی برده و به آن آگاه شده بودند و به همین دلیل در برابر تمامی تهمتهایی که به او می زدند، حضرت امام در مقابل از وی به عنوان فردی متعهد، مجتهد، متعهدِ متدین، علاقمند به ملت و اسلام و بدردبخور برای جامعه ما یاد می کردند و بدین وسیله توطئه های بدخواهان انقلاب را خنثی کرده و حرمت شهید بهشتی نیز حفظ می گردید. شهید بهشتی نیز در گفته های خویش، بارها و بارها از این زمان، به عنوان سرنوشت سازترین روزهای حیاتشان برای انقلاب یاد کرده اند.

شهید بهشتی پیش از پیروزی انقلاب:

پس از قیام امام خمینی(س) مبارزات شهید بهشتی به طور رسمی و به صورت سازمان‌یافته، با تکیه بر رهبری امام که خود تربیت یافتة مکتب ایشان بود، در ابعاد گوناگون آغازشد. مبارزات عقیدتی وی بر این اساس بود که در مجامع روشنفکران راجع به مسائل اسلامی، آرا و نظرات نوینی اظهار می‌کرد که با طرز تفکر قشریون سنتی وفق نمی‌داد و لهذا برخی از آنان با وی به نزاع می‌پرداختند و بیش از دیگر یاران امام و انقلاب، او را هدف تیرهای تهمت و افترا قرار می‌دادند.

هنگامی که امام در پاریس بودند، برای تبادل ‌نظر با امام(س) به آنجا رفت و سپس به فرمان امام به عضویت شورای انقلاب اسلامی ایران برگزیده شد. نقش مؤثر و رهبری‌کننده ایشان در آن زمان کاملاً محسوس بود. رابطه و سابقه آشنایی ایشان با امام خمینی(س) و اعتماد کامل امام به ایشان، شهید بهشتی را در سال‌های مبارزه به صورت یکی از صاحبان سر ّامام و رازدار انقلاب درآورده بود و وی نقش خود را در این رهگذر به خوبی ایفا می‌کرد. بویژه در کارهای انقلابی، مانند اعتصاب‌ها، را‌هپیمایی‌ها، نوشتن اعلامیه‌ها، جبهه‌گیری‌ها و برخوردها صاحب‌نظر و قطب ارشاد و مرجع و تصمیم‌گیرنده بود. وی در انجام کارهای حساس، همواره از دوستان نزدیک و باوفای خویش مدد می‌گرفت و این جهات بود که، دشمنان انقلاب اسلامی سرانجام حزب جمهوری را مورد هدف قرار دادند، و اولین هدفشان از میان برداشتن رهبر حزب یعنی شهید بهشتی بود.

شهید بهشتی پس از پیروزی انقلاب:

شهید مظلوم آیت الله بهشتی در پرتو جامعیت بی نظیری که داشت توانست علیرغم همه فشارهائی که بر او وارد می شد در مدت کوتاهی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی فرصت خدمت به اسلام و ملت را یافته بود، بزرگترین خدمات را به انقلاب اسلامی بعمل آورد و آثار ارزشمندی از خود بجا گذاشت که از جمله عوامل تضمین کننده راه آینده این حرکت عظیم اسلامی می باشند.

حضور فعال و موثر در شورای انقلاب اسلامی و تلاش مستمر برای جلوگیری از انحراف این شورا توسط غرب باوران، مدیریت مجلس خبرگان قانون اساسی و تنظیم قانون اساسی جمهوری اسلامی که اساس و پایه نظام موجود است، ایفای نقش حیاتی از طریق حزب جمهوری اسلامی در تشکیل مجلس شورای اسلامی اول از اکثریت معتقد به خط اصیل اسلام، تلاش پی گیر برای ریختن شالوده ای اسلامی جهت ایجاد یک دستگاه فضائی اسلامی و مستقل و پیاده کردن احکام اسلام، کوشش مستمر برای تشکیل دولت مکتبی شهید رجائی و مبارزات اصولی با جریان آمریکائی که بنی صدر در راس آن قرار داشت تا برکناری بنی صدر از ریاست جمهوری که بمعنای انزوای کامل گرایشات آمریکائی و غربی در انقلاب بود از خدمات فراموش نشدنی شهید مظلوم آیت الله بهشتی است که برکات آن برای همیشه همراه باتاریخ انقلاب شکوهمند اسلامی باقی خواهد ماند و هر چه زمان بگذرد بارورتر خواهد شد.

راز پایداری انقلاب بعد از حادثه هفتم تیرماه:

شهید آیت‌الله بهشتی هنگام شهادت علاوه بر رهبریت حزب جمهوری اسلامی و عضویت شورای انقلاب اسلامی، رئیس دیوان عالی کشور نیز بود. وی سرانجام در حین انجام وظیفه در این سمت ‏بود که در شامگاه 7 تیر سال 1360 در حین سخنرانی در تالار حزب جمهوری اسلامی بر اثر انفجار ساختمان حزب توسط منافقین به همراه کاروان 72 نفره خود به فیض عظیم شهات نائل آمد.

اما آنچه که در این مورد بسیار قابل تامل و بررسی است، رمز پایداری انقلاب اسلامی بعد از جریان 7 تیر است که می توان آن را در در چند نکته نهفته دانست. مورد اول؛ نقش اقتدار وجودی حضرت امام خمینی(س) و محوریت حاکمیت دینی در جامعه اسلامی ما است. با اینکه اول انقلاب بود و مسائل زیادی برای انقلاب پیش آمده بود اما نقش محوری حضرت امام (س) در تمام عرصه ها، همه توطئه ها را خنثی می کرد.

نکته دوم؛ وجود روحانیون دلسوز و علاقه مند به انقلاب است که نقش اساسی آنها پیشتازی و پشگامی در مبارزات سیاسی است. روحانیت با تمام عیار حرکت خود در صحنه داخلی و بین المللی حضور داشته است. در حقیقت مرد سیاست و مبارزه بوده است . لذا روحانیون در سنگرهای منابر و سایر سنگرهای دیگر قدرت اطلاع رسانی به توده مردم در جهت ارتقای فهم سیاسی جامعه نقش اساسی داشته اند. نکته سوم؛ پشتیبانی مردم از حضرت امام و تکیه برقدرت امت بزرگ اسلامی است که نقش اساسی در پایداری انقلاب اسلامی داشته و امروز هم دارد.

امام و مظلومیت شهید بهشتی:

امام خمینی درباره مظلومیت دکتر بهشتی عبارات زیبا و پرمعنایی دارد. امام پس از شهادت آن شهید سعید گفت:«بهشتی مظلوم زیست و مظلوم مرد و خار چشم دشمنان بود» (صحیفه امام، ج15، ص 3) شاید یکی از بزرگترین دلایل مظلومیت بهشتی، اصرار و پافشاری او بر دفاع از خط امام در برابر خط نفاق بود. به همین خاطر بود که انواع و اقسام تهمت و افترا را به او نسبت می‌دادند، اما هرگز کسی ندید که بهشتی زبانش را بخاطر اعتراض و پاسخگویی به آن اتهامات بگشاید. به بهشتی گفتند: «این روزها حملات دشمنان به شما بسیار شدید شده است. تبلیغات زیادی برای متهم کردن و زیر سوال قرار دادن شما به راه افتاده است، برای مقابله با این توطئه‌ها اقدامی بکنید» خندید و گفت: «حیف است وقتمان را صرف این چیزها بکنیم. بالاخره یک روز ملت همه چیز را خواهد فهمید...».